"Yıldız Güncesi" Lem'den Bilimkurgudan Fazlası.

 

   Bilimkurgu diye başladığım ama beni ters köşelere yatıran kitaptır. 

   312 sayfalık kitabımızda Lem'in kuntastik başkahramanı Ijon Tichy'nin 12 uzay yolculuğu anlatılmış. Yedinciden başlayıp yirmisekizinci yolculukta biten kitabımız ilk başlarda profesör Tarantoga'nın (Betimlemeli, Karşılaştırmalı ve Öngörmeli Ticholoji, Tichografi ve Tichonomik Enstitüleri Derneği Başkanı) genişletilmiş baskıya giriş sunumuyla başlıyor ve doludizgin devam ediyor. 

   Bilimkurgu ile distopya ve teknoloji bazında ilgilenenlerin hayal kırıklığına uğrayacakları kesin. Çünkü Lem'in dalgacı bir üslubu var (en azından bu kitapta kötümser değil) ve teknoloji oldukça geri (misal: kasetçalar açan çiçekler!). Buna mukabil saf bilimkurgunun peşine düşenlerin ve hatta azıcık felsefe ile uğraşanların zihnini açacağı kesindir. 

   Paralel okuma diye başladım (yatmadan önce uykum gelene kadar yapılan, zihni hafifleten okumalar (kaçış edebiyatı da diyorlar)), hata etmişim. Yolculukları okuduktan sonra (her geceye bir yolculuk okumayı planlamıştım) uykularım kaçtı. Lem, olmadık yerlerde ve zamanlarda (çünkü zamanla oldukça oynanıyor bu yolculuklarda) olmadık sorular sorup, açıklamalar yapıyor. Bu minvalde yerleşmiş algılarımız, inancımız, bilgimiz ve bakış açımız oldukça sallantılı sulardan geçiyor. Çok sallanıyoruz çok!

   Okumak gerek...

PS: Yalnız Sevil Cerit'in şetaretli ve yetkin ötesi çevirisi beni benden aldı. Hayalgücü olmasa çevrilemeyecek yerleri, bihakkın halletmiş. Sağolsun, varolsun!

"Transit" Petzold'dan Yine İyi Sinema.

   Paris işgal altında. Şehirden kaçan Georg, ünlü muhalif bir yazara eşlik etmek kaydıyla Marsilya'ya varır. Yazar yolda ölür, Georg ise yazarın sahip olduğu ayrıcalıklı izinler sayesinde bir şekilde ülkeden kaçış fırsatına kavuşur, olaylar gelişir. 

   Petzold, yine izledikçe insanı şaşırtan bir işe imza atmış. Arka plan ve dekorların günümüzü göstermesine karşın, arada işe karışan dış ses vasıtasıyla adeta bir yazılı metni geçen tiyatro oyunu gibi filmimizdeki detaylar 2.Dünya Savaşı'ndaymışçasına ilerliyor (pasaportun fotoğraflarının değiştirilmesi vs.). Bayan Petzold'un sevgili oğlu, çok iddialı bir işe kalkışarak (dışsal faktörlerin tümünü hiçe sayarak dönem filmi çekmek) hakkından gelmiş. Filmimizin çerçevesi, içindeki tuvalden çok ayrı bir hava çalıyor. Onbeş tane siyah üniformalı adamla yaklaşan faşizmin korkusunu süslemekle bu işin yapılabileceğini gösteriyor. Oyuncuların samimi performansı ve senaryonun gücü, sosyal baskıyı mükemmel yansıtıyor. Misal: bir sahnede aniden ortadan kaybolan kadının intihar etmesi, yıllardır yaşanılan evin bir gecede mülteci barınağına dönmesi; izleyiciyi çok şatafatlı dekor/kostüm/müzik/sanat yönetiminden daha fazla eline alıyor.

   Bu sefil güncede Petzold'un Barbara ve Yella'sını yazmışım. Her ikisi de iyi filmdir. Ancak bu, daha önceki Petzold filmlerinden farklı olduğu gibi izlediğim tüm sinema filmlerinden de farklı. IMDb'de sınıflandırıldığı gibi "Drama, bilimkurgu" kategorisinde değil, bal gibi "ağır drama"dır. Çerçeveye değil de içindekinde odaklanan bir tecessüsünüz varsa yakın durunuz. Pişman olmazsınız.

"Sobe, Siyah Orkide" Yaprak Öz Polisiyesi.

  İnternet üzerinden kitap satan sitelerde ciddi yavaşlama var. Verdiğim siparişin hazırlanması üç haftayı bulunca diğer kitabın e-kitap versiyonunu bir daha okudum, bitirdim, burada da yazdım ama bu kitabın e-kitabı yok. Mecburen bekledik. Dün öğleden sonra geldi, geceyarısına doğru bitti (156 s.). Ama cep kitabı boyutlarında olduğu ve alışılageldik yapraköz diline sahip olduğundan, çabucak bitmesine şaşırmamak gerek. 

   Jülide, duygusal bir travmanın ardından yeni bir eve taşınır (yeni başlangıçlar yazarımızın hoşuna gidiyor ki birçok kitabı böyle başlıyor!). Evin yerini de biliyorum ha! Altıyol'a yakın, şükela bir mekan. Herşey çok güzel gidiyorken, olaylar gelişir.

   Yürek kaldırıcı son on sayfa haricinde yavaştan ilerleyen olaylar, doksanlı yılların o şımşıkırdak atmosferinin (kimi anılar kötü ama (Madımak Oteli falan)) insanı saran ılıklığı, iyi işlenmiş gerçeğe yakın karakterler (ama öyle müdür (Devrim) modeli ben bilmiyorum (35 küsur yıllık çalışma hayatımda görmek nasip olmadı)), günlükler ve aktüel yazılan satırlarla çift yönlü bir anlatım (ki ben yazsam öyle bir yöntem izlemezdim ("sıkıysa sen yaz Arakolpa" içses)) Neticede bugünlerde (eğer benim yaptığım gibi oburcasına okumayıp zamana yayarsanız) zevkle, merakla okunacak bir kitap. Polisiyeseverlere öneririm...

"The Fool" Sisteme Karşı Koymaya Çalışan Enayidir!

   Dima, sisteme karşı koymaya çalışır. Sistem onu ezer.
   Rusya'da ortahalli bir kasaba, varoşlarda (taa Sovyetler döneminde yapılmış) sosyal konutlar (hani ortak banyolu mutfaklı falan), orada yaşayan (toplumun sorunlu olarak gördüğü) gelir düzeyi düşük insanlar. Dima, eğrisi büğrüsü olmayan düz bir belediye çalışanı (tamir şefi). Arıza müdahalesinde binanın çökmek üzere olduğunu görür (binada 820 kişi yaşamaktadır), gece uyku tutmaz, durumu belediye başkanına yetiştirir, olaylar gelişir.
   Bundan beş yıl önce izleyip yazdığım Leviathan'daki Kolya'nın durumuna çok benzer bir durum. Yalnız önceki filmin sinematografisi daha iyiydi. Filmimiz, gerek oyunculuk gerekse sahne kullanımı açısından bir tiyatro oyununu andırıyor. Dostoyevski'nin "Budala"sından da bir miktar esinlendiği söylenebilir. Ekonomik bir müzik kullanmışlar (ama oldukça etkili!). Oyunculuklar güzel (ki sosyal konutlardaki birtakım insanların oyuncu olduklarından bile şüpheliyim (eğer öylelerse çok iyi iş çıkarmışlar)). 
   İki saate yakın sürmesine (1s56d) karşın, kimi zaman dakikalarca bir yürümenin peşine takılmasına karşın bir şekilde (nasıl oluyor bilmiyorum ama) izleyicinin ilgisini düşürmüyor. Bazı tiratlar temcit pilavı tadı veriyor (nasıl da soysuzuz! amma rüşvet alıyoruz! hepimiz kokuşmuşuz!). Filmi izlerken ailemle arada fikirleri çatıştırdık: "Dima enayi mi, yoksa doğrusunu mu yapıyor?". Çok ilginç, varılan sonuçlar zamana ve zemine bağlı olarak değişiyor. Filmimizi ne kadar Doğu'ya yakın izlerseniz Dima'nın "enayi", ne kadar Batı'ya yakın izlerseniz "doğru" olduğunu düşünüyorsunuz. Demek ki doğrular, içinde bulunulan yere bağlı olarak değişiyor (İbn-i Haldun'a selam olsun ("Coğrafya kaderdir" buyurmuş üstad)). Hollywood ve yeşilçam sinemasından yorulanlara önerilir...

"Zamanın Daha Kısa Tarihi" Neden Var (ız)"!

 

   Sadece 132 sayfa olmasına karşın, okuması zaman ve konsantrason isteyen kitaptır. Aristo'dan Newton'a Einstein'dan Bohr'a fiziğin (ilk bilim (niçün çünki big bang'de önce hareket (fizik) sonra tepkime (kimya) var idi)) günümüze değin yaptığı yolculuğun çok çok kısa bir özetini anlamaya çalışıyoruz. 

   Günümüz fiziği kuantum gibi bulanık sularda yüzmeye başlayalı beri, ipin ucunu kaçırdım. Yalnız değilim, biliyorum çünkü bu kitapta da yazdığı gibi: 80 yıl önce görelilik teorisini dünyada bilen yalnızca 2 kişi vardı. Günümüzde bu sayı çok daha yüksek rakamlarla ifade ediliyor ancak konu öylesine genişledi ki, bir kişinin tüm alana hakim olması imkansız hale geldi. Bunun yerine ancak belirli bir konuda ihtisaslaşıp, orada çalışıyorsunuz ve resmin tümünü bilmenize imkan yok, sadece hissedebiliyorsunuz. Bu durum elbette konu üzerinde çalışanlarda olabilir. Bencileyin, merak eden okur yazar kitlesi ise ancak (kendini popüler bilim haberlerinden (%90'ı çöptür) azade kılabilirse) böyle kitaplardan olup biteni takip edebiliyor. 

   Kitap önemli kitap. Aşağıda aklımda kalan bazı bilgileri kısaca yazdım. Böyle birçok bilgi böylesine küçük hacimli bir kitaba sığabilmiş. Fiziğe, hayata, evrene, dine, anlama dair sorularınız varsa, bunları açıklamaya başlangıç olarak faydalı bir kitaptır. Mutlaka okunmalı...

• Bir ışık demeti saniyede yaklaşık 180.000 mil hızla yol alır. Güneşimizin dışında bize en yakın yıldız olan Proksima Erboğa (Alpha Centauri C olarak da biliniyor) gezegenimizden dört ışık yılı uzaklıkta. Bu öylesine büyük bir uzaklık ki, tasarlanmış en hızlı uzay gemisiyle bile oraya ulaşmak yaklaşık on bin yıl sürer. (İşte bir bilimkurgu meraklısı olarak beni en çok üzen gerçek bu oldu)
• Şimdiye kadar çoğu bilimci, evrenin ne olduğunu açıklayan yeni kuramlarla, niçin sorusunu soramayacak kadar fazla meşgul oldular. Öte yandan, işi niçin sorusunu sormak olan filozoflar, bilimsel kuramların gelişmesine ayak uydurmayı başaramadılar. XVIII. yüzyılda filozoflar, bilim de dahil olmak üzere insana ait bütün bilginin kendi alanları olduğunu düşündüler ve evrenin bir başlangıcı var mı yok mu, tartıştılar. Ancak XIX. ve XX. yüzyıllarda bilim, filozoflar ya da birkaç uzman dışında herkes için çok teknik ve matematiksel hale geldi. Filozoflar araştırma alanlarını o kadar daralttılar ki, XX. yüzyılın en ünlü filozofu Wittgenstein, 'Felsefenin geriye kalan tek görevi, dillerin analizini yapmaktır" dedi. Bu da günümüzde felsefenin neden düşüşe geçtiğini çok açık bir şekilde ifşa eden bir bilgi.
• Sicim teorisiyle, dünyanın bir dizi kaplumbağanın üstünde durduğu teorisi arasında hiç bir fark yoktur. İlki her ne kadar matematiksel olarak desteklenmesine karşın bunun yansımasını görebileceğimiz hiç bir kanıt/istatistiki bilgi yoktur.(şahsen kaplumbağa bana pek gerçekçi gelmiyor)
• Ayrıca sonuç bölümü, özellikle din konusunda kafayı yoran münevverlere hitap eder. 

"İnsan Neyle Yaşar" Tolstoy'dan 6 Hikaye.

   112 Sayfa, 6 Hikâye, Koray Karasulu'nun özenli çevirisi. Şu sokağa çıkılması müşkül günlerde bitirmesi bir günü bulmaz. 

   İlk başlarda İncil'den alıntıları görünce içimden bir eyvah çekerek başladığım öyküler (bir öykünün içine Melek Mihail'i yerleştirdiği halde), hiç de beklediğim gibi doğrudan din ile rabıtalı değillerdi. 

   Kırsal Rusya'nın fakir mujiklerinin başrollerde olduğu hikayeler, insanın açgözlü tabiatı ve bitmek bilmeyen iştahının (her konuda) başına neler açtığını yazıyor. Başkurt Türklerinin de içinde geçtiği (hem de birinde başrolde İlyas var (İlyas'ın hikayesi ayrı bir güzel)) öyküler, bir köy yaşlısından da dinleyebileceğiniz yarı nasihat, yarı menkîbe türü anlatılara benzemesine karşın, bitirince insanın içine hoş duygular akıtan cinsten.

   Tolstoy'a başlamak için iyi bir seçenek... (kendisinin hayatını da okumanızı öneririm, "âyinesi iştir kişinin lafa bakılmaz" mottosunun kanlı canlı örneğidir (bir şopenauer değildir yani!)).

"1917" Adamakıllı Savaş Filmi.

   Birinci Dünya Savaşında geçen beylik bir hikaye iyi bir yönetmenin elinde güzel bir sinema filmi olmuş. 

   Açılış sahnesini izledikçe hayretler içinde kaldım. Bitmek bilmiyordu. Böylesine bir açılış sahnesi için yapılan emeği düşündükçe hayretler içinde kalmamak mümkün değil çünkü. Aksayan tek bir faktör, tüm emeği heba ederdi ve sahne durağan değil aksine devamlı akan bir süreçte verilmişti. Zannediyorum yarım saate yaklaşan bir süresi vardı. Sonrasında (o savaşın genelde bir cephe savaşı olmasına karşın) değişen mekanlarda izleyeni koltuğuna çakan sahneler de vardı ama açılış sahnesi başka...

   Öyle mesajlar veren, metaforlar kullanan, sinemayı sanat olarak algılayabileceğiniz bir film olmamasına karşın; izlediğiniz sürece dikkatinizi düşürmeden, sıkılmadan izleyeceğiniz bir 1 saat 59 dakika vadediyor. 

   Öneririm...

"Yaban Kızlar" Guin'den Okumayı Sevenlere...

 

   Kitabın 100 sayfa olması okuru yanıltmasın. Bayan Guin'in bu uzun öyküsü sadece 45 sayfa kadar sürüyor. 

   Yazarımızın ilk sayfalarda kurduğu evrenin ortasına pattadanak düşen okur; önce afallıyor sonra (eğer kaptırırsa) bu erkek egemen toplumda kadınların yaşantısını (anlatanın pek de içselleştirdiği bir dille) dümdüz okuyor. Ne yalan söyleyeyim sonlarına geldiğini ve aniden bittiğini anlayınca biraz bozuldum. 

   Kurmaca bir toplumda iki kızkardeşin hayatı anlatılıyor. Ancak anlatı o kadar olağan ki anlatılanlar kurmaca değil de tarih gibi geliyor okuyana. Bir Guin metninden beklenecek kadar zihninizi eğip büken, birtakım sorular sorduran, hayalgücünüzü çalıştıran kitaptır. Ancak kitabımızın ortalarından itibaren yazarla yapılmış iki söyleşi vardır ki, biri tamamen yazarın hayatına odaklandığı için çok kişinin ilgisini çekmeyebilir. Benim yazmak istediğim ise ilk söyleşi: "Okurken Uyanık Kalmak". 

   Kitap okuma alışkanlığınız (fakir gibi) artık bir tiryakiliğe dönüşmüşse bu makaleyi okumanız gerektir. Gerek "çoksatar" diye önümüze sürülen çöplerden, gerekse okumanın bize neler getirdiği (ve neler götürdüğü) üzerine; okuma ile ilgili çok güzel bir metin. Sadece bu bölüm için bile okunası önerilir. 

"Tılsım" S.King&P.Straub Aradan geçen 30 yıl sonra ikinci okuma.

 

   Jack Sawyer, hasta olan annesini kurtarmak için kıtanın bir ucundan diğer ucuna bir yolculuk yapar. Olaylar gelişir.

   İlk kez 30 küsur yıl önce okumuştum. Romanın sonlarına doğru artan tempo nedeniyle sağlıklı, sindire sindire yapılan bir okuma olduğunu söyleyemem. Kitap bitince şöyle içimi bir çekip arkama yaslanmıştım. Ne kitaptı ama....

   Sonra aynı ekürinin yazdığı "Kara Ev" çıktı. Hemmen aldık okuduk. O da şükelaydı. Karakterlerin yaratılması (ki Ceksovyır'ı daha önceden tanıyorduk ama o motosikletçi tayfanın tasviri şükelaydı), mekanların tarifi, olay örgüsü, hayalgücünün kullanımı; kitabı elinize aldığınızda bıraktırmıyordu. 

   Geçenlerde çoklu evrenlerin kullanıldığı bilimkurgu/fantazya eserlerini tanıtan bir yazı kaleme aldım (Bkz. (eğer merak eder de bakarsanız) Mayıs Ayı Bilim ve Ütopya Dergisi). Burada hangi eserleri yazacağıma karar verme aşamasındayken aklıma "Tılsım" düştü. Süpersonik bir şekilde çoklu evrenleri kullanıyordu. Evren geçişleri vardı. Niçin olmasındı? Nitekim yazdım. Ama içime de bir kuşku salındı "Yav bu kitabı okuyalı 30 yılı geçiyor. Bu sürede çok şeyler değişti. Başta sen değiştin Arakolpa!". Dedim bir daha okuyayım. 

   Dün bitti. Kuşkularımda haklıymışım. Zamanla herşey değiştiği gibi insanın algıları, beklentileri, yorumları da değişiyormuş. Önceden belirteyim: kitap yine güzel kitap. "Kara Ev" için yazdıklarım bu kitapta da geçerli. Bu arada bu ekürinin yazarken uyguladıkları teknik şöyleymiş: Straub: karakterler ve mekanlara çalışırken olay örgüsüne King odaklanıyor, ortaya böyle güzel bir şey çıkıyormuş. Neyse ama yıllardır bende süren değişiklik edebi beğenilerimi de etkilemiş olacak ki, kitap yine iki günde bitse de eski hazzı vermedi fakire. Kötü ve iyinin, karikatürize edilerek verilemesi (ki space operaya teşnedir). Tiplemeler, son anda oluşan olgular (Deux ex machina), bir holivut filmi senaryosu gibi kurgu vesaire vesaire. 

   Olsun! Okumaya yeni başlayan yahut okuma fiilini sevmeye çalışan acemi okurlara tavsiye edilecek türdendir. Yüksek bir edebi zevk yahut zihinsel egzersiz peşinde değilseniz her türlü okunur. 

PS: Ya da şöyle okunur: "uzun zaman önce neleri beğeniyormuşum?" diye bir merakınız varsa, onu pekala da giderebilir.

"Uzayda Satranç" Altın Çağ'dan Bir Esinti...

   Cerarklayn, kitabı 1958'de yazmış. Bilimkurgunun altın çağı, nasıl hayaller var bilemezsiniz. Sonra Baskan Yayınları 1984'de basıyor "Ustaların Gambit"i yerine "Uzayda Satranç" adını veriyor. 

   İlk kez sonunu getirmekte zorlandığım bir bilimkurgu romanı oldu. Yazarımız her ne kadar 1958'de değil daha sonraları yazar gibi yapmışsa da, Jerg Algan (esas oğlan odur!)'ın maceraları beni pek de alakadar etmedi. Kurgunun içindeki devasa boşluklar bir yana kurgunun kendisi dahi pek muteber gelmedi. Yeni baskılarının (haklı olarak) yapılmadığı kitaba artık nadir kitapları satan web sayfalarından ulaşabilirsiniz. Ama ulaşmasanız daha iyi olur.

"Honeyland" Çok Sahici Bal Diyarı...

   Üsküp yakınlarında terk edilmiş Bekirlice Köyü. Toprak yok, ağaç yok (evler hep taştan). Hatice, bu virane köyde yatalak ve yarı kör annesiyle yaşar. Elektrik, su, ve medeniyetin getirdiği hiç bir konfor yoktur (filmde sıklıkla geçen uçak izleri sayesinde olayların günümüzde geçtiğini anlayıp, şaşırıveriyordum) Geçimini, çoğunlukla bölgedeki yabani kovanlardan azınlıkla da köyde yerleştirdiği karakovanlardan aldığı azıcık balla sağlar. Olaylar gelişir.

   İzleyeli henüz bir saat olmadı. Hala etkisinden kurtulamadım. Belgesel diyemiyorum çünkü bildiğiniz serim, düğüm, çözüm var. Sinema filmi de diyemiyorum çünkü profesyonel oyuncular, müzik, senaryo ve sinema filminin olmazsa olmazları yok. Ancak ne ad verirseniz verin, izleyiciyi en şükela sinema filmi kadar içine çeken, duygulandıran, düşündüren bir pelikula. Yalağın içindeki kaplumbağa, sudan yaprakla kurtarılan arı, kütükteki kovanın yağmalanmasındaki enfes çuvallama, "yarısı sana, yarısı bana" mottosu, gökyüzünde sıklıkla görülen uçak izleri gibi metaforları sinefiller kolayca algılayabilirler. Sinefil olmayan izleyici ise sanki midesinde bir batma hissi duyacaktır. 

   Dar çerçeveden bakıldığında, ilk paragrafın devamı şeklinde algılanabilir. Ancak bakış açınızı biraz genişlettiğinizde karşınıza,

• insan doğa ilişkisi,
• mutluluk,
• aile,
• kapitalizm eleştirisi (hem de en dilimlercesine olanından)
• kadının gücü
• hayvan sevgisi (Ceki, kediler, arılar) 
• duanın gücü (Hüseyin'in ölen sığırlarına acıdım, Hüseyin'e zerre acımadım)
• çocuk, hayvan istismarı
• kolayca adlandıramayacağınız duygular (mazluma tahakkümün fakire nasıl koyduğunu bilemezsiniz!) çıkar. 

   Bunların dışında çok daha fazla da çıkarım yapılabilir ikinci izlemede (alelacele yazıyorum affola!). Ama birbuçuk saat boyunca hiç altyazıya ihtiyaç duymadan (filmin tamamı çocukluğumun (baba tarafı Kosovalı) diliyle geçtiğinden hiç yadırgamadım (küver citsın!)) izledim. 

   Çekimler üç yıl sürmüş, 400 dakikadan 89 dakikaya indirgemişler. Küçücük taş odalarda nefis kadrajlar yakalamışlar. Müzik yok. Sonradan biraz araştırdım: Hatice'ye erkek kardeşinin köyünde daha iyice bir ev almışlar. Tabi yine baharda eski köyüne gidiyor arılarına bakıyormuş. 

   Holivut ve yeşilçam'a (var mı hala böyle bahseden memleketin sinemasından) meyyalseniz sarmayabilir ama bir başladınız mı gerisi gelir. Ama sinefil bir bünyeniz varsa kaçırmamalısınız... 

 PS: O dişlere rağmen Hatice çok güzel bir kadın.

"Kahkahalar Ülkesi" Üçüncü Okumadan İzlenimler...

 

   Mart 2010'da ilk kez, 2011 sonlarında ise bir kez daha okumuştum. Gönlü hafifleten kitaplardan olduğunu anımsayıp, bir nevi mecburiyetten yaşadığımız şu domestik (ne işim olur domestikle?) evcimen günlerde bir kere daha okumaya hallendim. İki günde bitti. Öyle kısa falan da değil (335 S.) ancak üslup pek akıcı olduğundan, içine su katılınca beyazlayan sıvıların üç kez distile edilmişlerindenmişçesine (oldu mu bu fiil?) ipek gibi kayıyor. 

   İngilizce öğretmeni başkahramanımız (ki müteveffa babası pek ünlü bir aktör olup, bu nedenle pek acıklı travmalar yaşamıştır/yaşamaktadır), hayran olduğu yazarın biyografisini yazmaya hallenir. Bu ivme onu, idol yazarının yaşayıp öldüğü küçük kasabaya kadar atar, olaylar gelişir. 

   Kısaca böyle özetleyebileceğimiz konu, elbette ki boşuna kıyamet gibi olumlu eleştiri (Stanislaw Lem, Stephen King, Neil Gaiman gibi ağır topların şıkırdak sözleri var arka sayfada) ve ciddi ödüller kazanmamıştır. Romanımızın ortalarından itibaren; konuşan bulteriyerler, yazdıkça mücessemleşen karakterler, araya sıkıştırılıveren bir aşk üçgeni, onyıllar öncesinden planlanan (sadece planlansa iyi gerçekleşen de) doğumlar/ölümler/trafik kazaları/diş çıkarmaları ve daha neler vardır.İşin garip tarafı bu garaip olaylar öylesine aktarılmaktadır ki okura, hiç de garipsenmemektedir. 

   Yazarımızın "Aşık Hayalet"ini 2012'de, "Beyaz Elmalar"ını ise 2013'de bu sefil ağ güncesinde tanıtmaya çalışmıştım. Ancak şüphesiz ki bu üçlünün içindeki inci; iş bu kitaptır. Fantazya ödülleri almasına karşın, ilerleyen sayfalarda bir gotik tekinsizliği sezmenize neden olabilecek bu kitap, tam da bu sıralar okunabilir. Okundukça (ki okumaya iptila meftunlara ilaç gibi gelir) zihin açar, muhayyileyi şıkırdatır, ruha letafet verir. Yakın durunuz efendim!

"Seçilmiş Metinler" Bourdieu'nun Seçtikleri.

 

  300 Sayfayı aşmadığı halde (278 S.) bir aydır okuyup bitiremediğim kitaptır. Üç bölümlü onbeş metin var bizzat Pierre Bey'in seçtiği. Bilmeyenlere not: kendisi her ne kadar Fransa'da mukim ve genellikle orası ile ilgili olarak çalışmaktaysa da, günümüzün küresel dünyasında teorileri geneli kapsayan çağımızın en önemli sosyolog, teorisyen ve filozoflarındandır.

   Kendisiyle ilk rabıtamız Levent Hoca'nın derslerinden başladıysa da "Televizyon Üzerine" yazdıkları çok ilgimizi çekmiş ve bu ağ güncesinde bahsedilmişti. Orada başlayan ilgi diğer metinlere ve düşüncelere de sirayet etti ki, bu (görece hafif) metne başlandı. Kitabımızın geneli sosyolojiye ilgi derecesinden daha fazla yatkınlık duyan kişilere hitap etse de hepimizi ilgilendiren konularda (din, siyaset, inanç, entelijansiya, okuma, halk kavramı, iktidar ve hatta spor) bakış açınızı genişletecek satırlarla dolu. Ancak okurun önünde dikilen kallavi bir sorun var. Kitabın başlarında da söylendiği gibi Bourdieu'nun kendini kolayca ve kısa ifade etme gibi bir üslubu yok. Haliyle cümleler (kimileri bir paragrafı buluyor) konuya hakim olmayan, altyapısı sallantılı ve en önemlisi başladığı cümlenin sonu ile olan bağlantıyı kuramayacak kadar okur yazar olmayan okurlara gelmez (Yılmaz Özdil yazılarından hoşlanıyorsanız, bu kitaptan koşarak uzaklaşın!). 

   Fakir, her iki gruptan da değil. Böyle olunca, bildiriler/makaleler/açılış konuşmaları/röportajlar (kitap bu tip metinlerden oluşuyor) arasındaki okuma arasını olabildiğince açtım. Her metni iyice sindirmeye çalışarak okudum ve perspektifimin birazcık daha genişlediğini gördüm (zor oldu ama!). 

   Diğer bir zorluk ise yazarın verdiği örneklerin genellikle yaşadığı toplumla ilgili olması, din kısmında Hristiyanlık, spor konusunda ise (haliyle!) Fransa baz alınmış. Meselelerin güncel hayattaki karşılıkları bile (misal ülkesindeki bir zincir market ve bizim bunu bilmememiz) konunun içselleştirilmesinde zorluk çıkarabiliyor. 

   Kısaca: "habitus" kavramını merak ediyor, yaşadığınız toplumu daha uzaktan izlemek istiyor ve sosyolojiye yakın duruyorsanız okumanız şart. Ancak bu zorlu bir okuma olacaktır.

Karantina Günlerinde...

   Oha, bu ay sekiz (8) kitap okumuş ve tanıtmışım (neredeyse haftada iki). Baktım da bunların ekserisi laylaylom kitaplar da değil. Tevekkeli; güvercinim, "sana bir haller oldu!" deyip durur. İtiraf etmeliyim ki, üç hücreli beynim okuduklarından çabucak etkileniyor. Öyleyse ne yapıciiz? Vuracağız kendimizi hafif edebiyatın (roman) güzide eserlerine, holivutun pespaye filmlerine. Zihnimizi biraz dinlendirip, ruha şetaret katacağız. Size de öneririm efendim!

"İnsanın Bir Dakikası" Olmayan Literatürün Eleştirisi!

   Paralel okumalarda zihnimi hafifletir diye başladığım ancak bir süre sonra ana eksene koyduğum kesafette bir kitaptır. Kısacık olması (123 S.) sizi yanıltmasın, üç bölümden (İnsanın Bir Dakikası, Tersine Evrim, Bir Afet Bölgesi Olarak Dünya) oluşan kitabımız dikkatli bir okumayı sonuna kadar hak etmektedir. 

   Bugüne kadar okuduğum (ki bir hayli okumuşumdur) hiç bir kitapta rastlamadığım bir yöntemle; Bay Lem, yazılmamış kitaplar hakkındaki eleştirilerini döktürüyor. İlk iki bölüm bu minvalde yazılmasına karşın son bölümde yazılanları okuyunca, yazara olan hayranlığım pekişti. Bayan Lem'in sevgili oğlu Stanislaw; hayatın çetin badirelerini atlatmakla kalmayıp (kendisiyle ilgili olarak Ağustos 2018'de Bilim ve Ütopya'daki yazımda kısaca aşağıdaki gibi bahsetmişim), yazar/fütürist/filozof/teorisyen şapkalarını da (ve daha bir çok küçük başlığı (bere miydi o?)) zarif bir şekilde kendine yakıştırmıştır. İlk iki bölüm, yazılmayan literatürün eleştiriyse de, son bölüm: üstünde yaşadığımız bu şıngırtılı kürenin hikayesini taa en başından (bu kez kozmolog şapkasını takarak) türümüzün nasıl da bir büyük meteor çarpmasına bağlı olduğuna (bu kez de biyolog şapkası (hadi şapka demeyelim de bu kez daha mütevazi bir bere olsun)) kadar açıklıyor. 

   Bildiğimiz bilimkurgu romanlarından değil. Ancak Lem'in bombastik (misal ters evrim buna şükela bir örnektir) muhayyilesi ve oldukça derin bilgisine daha yakın durmak isterseniz kaçırmayınız...

Stanislaw Lem (1921-2006)

Çok şanssız bir yazardır. 1919’da Polonya şimdilerde Ukrayna’nın Lviv şehrinde doğar. Babası larengologtur. Lem de babasının izinden giderek tıp eğitimi alır, eğitimi bitmeden çıkan 2.Dünya Savaşı nedeniyle elektrik teknisyenliği ve otomobil tamirciliği yapar. Yahudi asıllıdır ve toplama kamplarına gönderilmekten kaçamaz. Becerileri sayesinde bu zorlu dönemi hayatta kalarak bitiren Lem, savaş sonrasında (belki de yaşadığı zor süreçler yüzünden) tıp doktorluğu yapmaz. Kendini edebiyata verir. İletişim ve felsefe ilgi alanlarıdır. Bu konuları kullanabileceği bilimkurgu türü ona yakın gelir ve yazmaya başlar.

Philip K.Dick, Ursula KLe Guin’le birlikte bilimkurguyu yüksek edebiyat seviyesine taşıyan isim olarak bilinir. Çoğu zaman eserlerinde verdiği mesajlar yüzünden başı yönetimle derde girer. Kitapları yasaklanmasa da dağıtım ve basım sorunları peşini bırakmaz. Sosyalist yönetimin pek hazzetmediği Lem, meslektaşı Dick tarafından da çok ilginç suçlamalarla itham edilir. 1961 yılında yazdığı ve “Gaia Hipotezi”ne dayanan ünlü eseri “Solaris” Rus sinema yönetmeni Andrei Tarkovski tarafından filme çekilince; büyük kitleler tarafından tanınır. 1963 yılında yayımlanan “The Invıncible” adlı eserinde (aynı isimler kullanılmasa da) sanal gerçeklik ve nano teknoloji kavramları geçmektedir. Mizah, aksiyon, gerilim gibi ögeleri ustalıkla kullanmasına karşın esas ustalığını felsefi çözümlemelerde yapar. Post-modernizm sularına yaklaşan “Solaris”te, bilimin her bilinmeyeni ortaya çıkarmak için yeterli olamayacağını, üstünde yaşanan gezegenin bir ruhu olduğunu belirtir. Bilimin kutsallaştırıldığı bir çağda yazılmasına rağmen dönemin bu konuda istisnai düşüncelerini yazmakta bir beis görmez.  Hayatının son dönemlerinde Varşova’nın banliyölerinde elektriği bile olmayan bir eve inzivaya çekilir, kimselere röportaj vermez, hiçbir şey yazmaz. 2006’da ölür.

"Bir Facianın Hikayesi" Katılmadığım Cemil Meriç Düşünceleri...

   Üstadın daha önce yazdıkları okumuş ve oldukça da istifade etmiştim. Oysa; sunuşunda "Bir Facianın Hikâyesi Cemil Meriç`in artık basılmayacak bir eseridir" diye başlayan, pek de kesafetli olmayan (168 S.), genellikle de  Osmanlı'nın son dönem tarihi gerçeklerine eğilen bu metinde katılmadığım pek çok düşünce var. 

   Meriç, yaşadığı dönemde hem muhafazakar hem ilerici entelijansiya tarafından (kimbilir belki de nereye yerleştireceklerini bilemediklerinden midir nedir?) güvenli mesafeden izlenmiş. Ölümünden sonra da muhafazakar kesim tarafından sahiplenmiş, bu topluluğun oldukça eksik filozof/aydın/münevver kadrosuna dahil olmuştur. 

   Kitabın ilk bölümlerinde anarşiye karşı müşfik bir yaklaşım sergileyen yazarımız, terörizmle güvenli mesafeden hesaplaşıyor ancak konu (zannediyorum metinlerin kitap olarak değil, birtakım notların bir araya gelmesinden kaynaklanan nedenlerle) bir süre sonra oldukça dağılıyor. Ve bu dağınıklığın arasında hiç katılmadığım düşüncelerin olduğunu sezdim. Bir kere tarihsel gerçekler anlatılırken kişiler hakkında uzun sıfatlar kullanılmasının, okuru yönlendirdiğini düşündüğümden pek hazzetmiyorum (misal:"kindar, kendini beğenmiş ve cahil Dahiliye Nazırı yine fesat peşindeydi." (yok böyle bir cümle şimdi kafamdan uydurdum ama buna benzer nice ifade ganidir)). Ayrıca kimi ideolojik düşüncelerine katılmadığımı anladım. 

   Kitapçıların raflarında artık bulunamayacak bir kitap, o dönemin aydının perspektifini anlamanız açısından önemli olabilir. Bana sorarsanız okunmayabilir de...

"The Platform" Sağlam Yumruk!

   Yazılar çıkıncaya kadar insanı başından kaldırtmayan filmdir. 

   Altı ay boyunca sigarayı bırakıp, Don Kişot okuyacağını zanneden Goreng, bir sosyal deneye katılır. İşler gelişir. 

   İlk başlarda "Küp"'ün dikey versiyonu gibi görünse de sonraları "Black Mirror" gibi bir sosyal eleştiriye kaydı, daha sonraları "Testere"'den esintiler geldi, nihayet "Survivor" tadında nihayete erdi. Bu bağlamda yönetmen beyimizin bir çok filmden esinlendiği açık ancak ortaya çıkan sonuç, tüm bu esinlenen filmlerden oldukça farklı. 

   İlk izlemede; "hımm, bu bildiğin din propagandası" dediğim yerler oldu. Ancak böyle olmayabilir (mesih benzetmeleri, İncil'den alıntılar, İsa'nın ekmek ve balığı çoğaltması gibi metaforlar). Sosyal yapıya getirilen tespitler ise kolayca herkesin mutabık kalacağı noktalar. Hakeza bunlara getirilen çözümler de öyle (- maalesef yukarıya sıçamıyorum bayan!). Bu noktada filmimiz yeni bir şey söylemiyor ancak bunları yeni bir şekilde söylüyor. 

   Uyarımı yapayım: hassas bir mideniz varsa, yamyamlık sahneleri sizi rahatsız edebilecekse, şiddeti kaldıramıyorsanız koşarak uzaklaşın. Ancak; muhakkak ki bildiğiniz toplumsal eleştirileri daha farklı şekilde söyleyen bir şarkı dinlemek istiyorsanız kaçırmayın. 

P.S. : İspanyollar sinemada acaip işler çıkarıyor kardişim!

"Uzayın Bekçileri" Asimov'dan Yedi Öykü.

 

   Altın çağın üç büyüklerinden bayan Asimov'un sevgili oğlu Isaac'in, yine altın çağ sonlarına doğru yazdığı yedi öykü. Şimdilerde raflarda yok, sadece nadir kitapların satıldığı sitelerde mevcut. Pek bilinmediğinden bugün 21 tekliğe bulmuşluğum vardır. Öykülerin yazıldığı 1950'li yılların sonlarını her öyküde hissetmeniz mümkün (-size acil bir telegraf gönderdim. Misal.). Arkaplanın 1950'li yıllarda olmasına karşın, satırların zihninizde uyandırdığı soru işaretleri/tespitler/hımm evet'ler hiç de eski değil. 

   Bu adamcağız bir şekilde yazdığı çağın ötesine ulaşmayı başarıyor. O yüzden okuyunuz, okutunuz efem.

"Korkunun Bütün Sesleri" Daha Çok Bilimkurgu Seçkisi.

   Metis bunu ilk 1993'de basmış. Sonra da basılmaya devam edip taa 2011'lere kadar gelmiş. Herhalde raflarda bittiğinden ışık görüyor ve tekrar basıyorlar. Her ne kadar seçkinin ismi "Korkunun" bütün sesleri de olsa, yazarlarımıza göz attığınızda apaşikar (aşikardan daha açık) bir şekilde bunun bir bilimkurgu seçkisi olduğunu görüyorsunuz. 

  Yazarlarımıza bir bakalım: Harlan Ellison (evet bir parça korku da var, okurken (eğer gece ve yalnızsanız şöyle bir ürperme geliyor: "bana bir ışık verin")), Ray Bradbury (post akoliptik (ne işim olur post akoliptikle?) felaket sonrası bir öykü ve kapaktaki gülümsemenin de hakkını veriyor), J.G.Ballard (günümüzün tüketim çılgınlığına beatnik bir yaklaşım), vee muhteşem favorileriyle Isaac Asimov (bu öyküyü başka seçkilerde okumuş ve hiç unutmamıştım, beyin kullanımı ve teknolojik ilerlemenin korelasyonu üzerine bir satir), Kurt Vonnegut Jr. (en sevdiğim yazarlardan, fütüristik bir sosyal hiciv, okunası!), Stanislaw Lem Beyefendi (en sevdiğim öykülerinden değildi, fantazyaya meyilli bir metin), militarist bilimkurgucu (işte bir oksimoron) Robert A.Heinlein (öykü pek baydı, okumasaydım da olurdu). 

   Uzun aralarla yeniden basılmasına şaşırmadığım kitaptır. Özenli çevirileri, doyurucu açıklamaları, pek seçkin bir yazarlar grubu ile bilimkurguya heveslenenlerin (bir de korku edebiyatını seviyorlarsa hele) kaçırmaması gereken bir seçkidir. Ne diyim (mesela Mahmut mu diyim?): okursanız seversiniz...

"Ateşin A'sı" Grafton'un İlk Okuduğum Kitabı

 Sizin hiç bir polisiye serisine, başka bir polisiye serisinin etkisiyle başladığınız oldu mu? Fakirin oldu. Rhodenbarr hırsızlamalarındaki bir kitaba (Polisiye Romanlar Okuyan Hırsız) uyarak, Bayan Greftın'ın dilimizdeki ilk kitabını bitirdim. 
   Kinsey Millhone adındaki koşucu dedektifimiz, tam sekiz yıl önce davası kapatılmış, sanığı artık tahliye edilmiş (zaten dedektifimizi de tutan o!) bir davayı çözmeye uğraşır. Olaylar gelişir. Şöyle özetleyeyim: serinin başka kitaplarını da edinmiş olmama karşın ancak seferberlikte okunur. Gerçi şu anda seferberlikte sayılırız (işyerim vardiyalı sistemden tamamen uzak çalışmaya geçti (kapadık yani!)). O halde kafa boşaltma aktivitesi olarak tercih edilebilir. Siz bilirsiniz.