Endülüs Gezi Notları.

 Tarifa'ya limana yanaştınız, yokuşu çıkıp, insanları takip edince oranın otobüs durağına ulaşıyorsunuz. Zaten küçücük bir yer kime sorsanız gösterir. Otobüs durağının karşısında Piri Piri diye güzel bir kafe var. Deneysel tapasları lezzetli, ev şarabı yahşi, fiyatları ehven. Otobüs beklerken bir gündüz şarabı güzel gider. Gündüz saat başı otobüs var. Yamulmuyorsam 3.5 EUR'a Algeciras'a bir 45 dakikada falan varıyorsunuz. Oranın otobüs istasyonu, tren istasyonunun karşısında. Ronda'ya günde üç kez falan sefer var. Otomatlardan da gişeden de biletinizi alabilirsiniz eğer daha önce internetten almadıysanız (ki ben ne zaman varacağımı bilmediğimden almamıştım). 

RONDA

    Ronda fazla bilinmeyen az turistik ama görülmeye değer bir küçücük şehir. Sierra Nevada dağlarının yüksekçe yerlerinde (tren yolculuğunda her daim değişen masaüstünüz sizi sıkmayacaktır), tren döne döne çıkıyor. Hava sıcaklığı internet tahminlerinin hep üç dört derece altında çıktı (Andalucia yaylası). Bu mevsimde (ekimsonukasımbaşı) oldukça serin olduğunu söylemeliyim. 

   Şehir merkezi küçücük ve bir ana caddesi var. Tüm atraksiyonu: bir boğa güreşi arenası (ki bu olmaz olasıca (derken artık olmadığını anlamam!) sporun kurallarının ilk konulduğu yermiş) ve köprüsü. 

   Arena şimdilerde binicilik merkezi olarak iş görüyor (gayet de aktifler, her yer at pisliği kokuyordu). Müzesi güzel, bina etkileyici. 

   Turist tayfası için eğer sabah erken saatlerde gelinirse her iki yerin de görülmesi mümkün. Ancak gezginler fazlasını isteyecekler ve fakir gibi sokaklarda aylak aylak gezecekler, yerelin gittiği sosyalleşme mekanlarına gidip, mahalle lokantalarında zıkkımlanacaktır. Güzel parkları, turiste alışkın olmayan insanları, hoş ara sokakları var. Gece 10da hayat duruyor. Yürüyerek her yere ulaşabilirsiniz. Eski köprünün çevresi de gezilmeye değerdir (fotoğraftaki yeni köprü). 

KORDOBA

   Kurtuba güzel şehir. Fas yazımda bahsettiğim medina burada da şehrin merkezi. En görülesi yeri El Mezquita diye yazılan ancak şıpınişi ayacağınız gibi aslınca Mescit denilen bir yapı. Emevileri buradan edince İspanyollar binayı yıkmaya kıyamayıp katedrale çevirmişler. İki temel yapı var. Ana bina ve minare (tabiyki şu an çan kulesi). Her ikisinin de biletleri ayrı ayrı satılıyor. Ana binaya girince sütunların ve mihrabın mimarisi önce bir afallatıyor insanı. Taş işçiliği, ışık oyunları, ferahfeza iç hacim pek güzel. Turist grupları gelmeden erken bir saatte gelirseniz daha çok tadını çıkarabilirsiniz.

   Görgüsüz (buraya da gittim) fotografimi koyduğuma göre yazıya devam edebilirim. Mescit gezildikten sonra medinanın dar sokaklarında türlü turist tuzağı dükkanlar, bir de güzel bir müzesi var. Gezilir. Mescidin karşısındaki köprüden geçince de görünüm güzel. Hoş bir park var karşıda (çimlerinde uyudum biliyorum).

   Kurtuba'nın geceleri güzel. Sokaklar iyi aydınlatılmış, neşeli bir kalabalık geç saatlere kadar piyasa yapıyor. Medinanın dışına çıktığınızda Avrupanın herhangi bir şehrinden farkı yok. Buradan Gırnata'ya trenle geçtim.

GRANADA

   Endülüs'e gitmemdeki ana saik olan şehre vasıl olduk nihayet. Fazla büyük bir kent değil ve en önemli yeri Alhambra dedikleri Elhamra sarayı. Burada gerekli bir bilgi vermek isterim. Çok görülmesi gereken yerlerden olduğu için önceden bilet almanız şart. Gününde gidip bulmak neredeyse imkansız. Fakir bir ay önceden ayırtmaya çalıştığında tüm biletler bitmişti. Biletler de çeşit çeşit. Elhamra, büyük bir yerleşkeye yayılmış her birinin ayrı biletlemesi var. Gezgin tavsiyesi: sadece Nasrit sarayına bilet alsanız yeter. Bunun için bile Alhambra Boletos diye arattırdığınızda zilyon tane seçenek var. Müzenin kendi sitesinde 18 EUR'a gördüm ama o kadar çok tur organizasyon şirketi var ki bunu bulabilmem bile zaman aldı. Neyse.

   Granada fazla büyük bir şehir değil. Konaklayacağınız yerin Elhamraya yürüme mesafesinde olması önemli, zaten görülecek yerlerin çoğu buranın çevresi olur. Kaldığım hostelin (bu arada şükela bir yerdir, öneririm Toc Hostel) ilk gecesinde günbatımı turuna katıldım. Dan rehberimiz Boaz bizi tecrübeli kervan katırları gibi tırmandırıp şuraya çıkardı. Güneş en güzel buradan batıyor ve sarayı en güzel buradan görebiliyormuşuz. Fazla kalabalıktı.

     Hostelimin mottosunu vermesem olmaz.

   Bilet alma çabalarımı siber alem sayesinde sezen bir tur şirketi "biz son anda iptal olan biletleri alıyoruz, bize ödeme yaparsanız son gün sizi haberdar ederiz, bulamazsak iade ederiz ödemenizi" diye bir teklif yapınca kabul ettim. İtiraf edeyim son ana kadar "acaba aldandım mı?" diye düşünmeden edemedim. Neyse bir gün önce detaylı bir e-posta gönderip endişelerimi giderdiler. Sabahın 8buçuğunda buluşma noktasında buluştuk. Tur önce 5.Karl sarayından başlıyor. Buraya fotoğrafını koymaya değmeyecek kadar alelade bir yapı. 4köşe bir kaidenin ortasına yuvarlak bir meydan koymuşlar, çok fonksiyonel, çok alelade. Derken Nasrid sarayına giriyorsunuz ve mimarinin zarafeti çarpıyor insanevladını. Açılar, boşluklar, taş işçiliği, ışık oyunları, suyun kullanımı, akustik ve daha idrak edemediğim nice hoşluklar.

   Turla gitmenin zararları vardır. Şöyle ki: rehber 3 saatte tüm turu tamamlamak zorunda olduğundan mekanın ruhunu yakalamak için sizi etkileyen yerlerde sakin bir köşe bulup tefekküre dalamıyorsunuz. Bu minvalde, biz de çobanın peşindeki koyunlar olarak bilgi bombardımanına maruz kalarak her yere eşit zaman ayırmak zorunda kaldık. Nasrit sarayından daha sonra yapılmış (sincaplar kovalasın seni 5.Karl) yerleşkeye bir kapıyla geçtik ve geçtiğimiz yer süpürge dolabıyla yetimhane arası bir yere benzediğinden afalladım. Sonra biraz geriye çekilip grubun tümünün yüz ifadelerini izledim. Hilafsız hepsi de şöyle bir "hay Allah, nereden nereye geldik" yüz ifadesiyle hayalkırıklığını çehrelerine yerleştirdiler. Neyse, çıktık oradan General Life (lavidaheneral) denilen yere gittik. Emevi etkisi yoğun bir yazlık bahçe ve küçükçe bir saray. Asıl yerleşkenin buradan görünüşü pek hoş.

   Buraya da bir görgüsüz foto koyalım tam olsun.

   Zaten Nasrid sarayından sonra gördüğünüz her şey banal geliyor. Rehber de bunun farkında hızlı hızlı geçip sizi sarayın çıkışında bırakıyor. Ayaklarınızda derman kaldıysa tekrar aslanlı bahçenin olduğu yer hariç tüm kampüsü yine gezebilirsiniz. Bahçeler, su kanalları, peyzaj görmelere sezadır. Çıkıştan şehre inen bir park var, içinden şehre inmenizi öneririm. Pek huzurlu (buranın da çimlerinde uyudum biliyorum).

   Sonraki iki günde ayaklarım nereye götürürse oraya gittim. Lorca'nın parkını da gördüm, turistik olmayan parkları da, Granada'da çeşme kültürü gelişkin. Her parkta, heykelde akan bir su var. Asıl görülmesi gereken yerler sarayın çevresi. Medina ve buna yakın anıtlar, katedraller. İnsanlar neşeli, iletişim kolay ve galiba mutlular da. Konuştuklarım öyleydi en azından. 

   Bu seyahatte ve daha önce flamenko izlemiştim ama o başka bir yazının konusu. Meraklıysanız okursunuz. Şimdi genelgeçer kaideler:

• Endülüs elbette ki Fas'tan daha pahalı ama memleketimden pahalı değil. 
• Şöyle kendilerine özgü bir yemek tadayım derken farıdım. Pizza, makarna, paella, hamburger şeytan dörtlüsünün haricinde pek az seçenek var. En pahalı yemekleri pöç. Evet! memlekette milletin burun kıvırdığı dana kuyruğu. Fine dining restoranlarda en sona koyuyorlar ve diğer tabaklardan %40 falan daha pahalı. Yemedim, âlasını kendim yapıyorum. Gündüzü empanadalarla, tortillalarla geçirip akşamları tapas barlarda sürttüm. Buralardada patatas bravasın (bildiğiniz anne patatesi) karidesten pahalı olmasına anlam veremiyorum. Bendeniz deniz ürünlerine abandım doğal olarak.
• Toplu taşıma yaygın ama ihtiyaç duyacağınızı zannetmiyorum.
• Her yerde wifi olduğu için hat almadım, ihtiyaç da hissetmedim.
• Agota Kristof'un "Dün"ünü, Galeano'nun "Aynalar"ını, Reha Hoca'nın "Ud Çalan Kadınlar"ını, Jack London'un "Denizin Çağrısı"nı okudum. Tanpınar'ın "Huzur"una başladım ama bitmediği için sayılmaz.
• Paco Lucia'lı flamenkolar dinledim. Yerel radyo istasyonlarına kulak verdim. Günde 20bin adım attım ortalama. Deliler gibi yiyip 1 kilo hafiflemiş olarak döndüm memlekete.
• Elhamrayı tek başına gezmek için gelir miyim? Gelirim galiba. Bu arada sakın yazın gelmeyin sıcaklar cehennemi oluyormuş. Rehberim Rocio "bu yaz 50 dereceyi gördük" dedi.

"Denizin Çağrısı" Jack London'a Başlangıç.

   Ceklandın zaten iyotlu serpintilerden çok yemişken bunun hakkında gençlere çocuklara birşeyler yazayım demiş ve Denizin Çağrısı'nı kotarmış. Çocukken okuduğum western (ne işim olur westernle) kovboy öykülerine benzer bir tadı var. Kısa (160 S.). Çabucak bitiyor. 

   Günümüz gençliğine değilse bile okumaya yeni başlamış sabisine önerilir. Ancak ben okurken, ilk okuduğum yeniyetme zamanlarımı hatırladım, benim de kanıma karışan iyot kokusunun temelinin atıldığı yılları andım. Değişik bir tecrübeydi.

Fas Gezi Notları

KAZABLANKA

   Sarı amblemli ucuzcu havayolları şirketi Kazablankaya direkt uçuş koyunca bitim kanlandı. Ekim'de orası sıcak olur diye atladım Fasa gittim. İşinize yarayabilecek şeyleri, tembel ağ güncesi yazarı gibi madde madde yazacağım.

• Havaalanından şehir merkezine doğrudan tren var ama gece 10dan sonra bitiyor. Tüm taksiler anlaşmış şehir merkezi 300 dirhem, pazarlıkla 200e gittim. Toplutaşıma yok.
• Havaalanında bir fas sim kartı aldım, hemen oracıkta takıp aktifleştiriyorlar, fiyat uygun, erişimde sorun yaşamadım.
• Şehrin pek bir numarası yok. Trafik, görmelere seza (ama haklarını yemeyelim yaya geçidine ayak attığınızda duruyorlar). 
• Yine hakkını yemeyelim. Gittiğim ülkeler içinde havaalanı ve şehir merkezi olmak üzere döviz bozdurmada en az farkı Fas'ta gördüm. Yani havaalanında da döviz bozdurabilirsiniz (genellikle EUR ya da USD kabul ediyorlar)

• Deniz kıyısında devasa bir camileri var (Mekke'dekinden sonraki en büyük cami diyorlar) İbadet zamanları ücretsiz açılıyor diğer zamanlarda müze girişinden bilet almak zorundasınız. Tarihi bir özelliği olmadığı için pas geçtim.
• Diğer bir görülecek yer, şehrin adıyla müsemma Rick'in barı. O da ancak gece açılıyor ve randevuyla kabul alıyor. Vaktim olmadığından sadece fotografisini çektim.

• BİM, LCW, Ören Bayan (valla!) gibi mağazaları görmek şaşırtmasın.
• Fransız etkisi hissediliyor, tüm tabelalar Fransızca.
• Eski çarşıda yerel dükkanlardan deniz mahsulleri yemenizi öneririm. 50 dirheme bir karides veriyorlar. Kayık tabak tepeleme. Protein şoku yaşayabilirsiniz. Ürünler taze ve ucuz.
• Tanca'ya hızlı tren var. Bir aktarmayla kısa bir sürede Tanca'ya geçtim. Biletleri internetten önceden almakta fayda var. Tren fena değil.

TANCA

   En nihayet "Only Lovers Left Alive"daki mekana varıyorum. Kimler gelmemiş ki buraya: Bowles, Tennesse Williams, Jack Kerouac, Allen Ginsberg, Peter Orlovsky, William S. Borroughs. Beat kuşağının mekkesi. Jarmusch'un filminde görüp hayran olduğum (daha sonra Ankara Palas'ta canlı dinlemişliğim de vardır) Yasmine Hamdan'ın meşkettiği gibi bir mekan bulabilecek miydim (merak eden filmin bağlantısındaki videoyu izler)?

• Tanca kesinlikle Kazablanka'dan daha büyük ve daha bir görmelere seza bir şehir. 
• Medina; ki bu terim bu ve bundan sonraki gezi yazımda sık sık kullanılacaktır. O halde kısa bir açıklamayı hak ediyor. Efendim, bu coğrafyada şehir merkezleri son derece dar sokaklardan oluşuyor. Sokakların genişliği bir eşeğin yüksüz ve yüklü olarak geçebileceği ancak kesinlikle bir aracın giremeyeceği genişlikte. Nedeni; güneş ışıklarından korunmak deniyor. Asıl hayat burada. Yerel halk ve tabii ki de turistler sımsıkı dolaşıyorlar. Hırsızlık uğursuzluğa rastlamadım (ki gece yarısından sonra da avare avare gezmişliğim vardır). O saatlerde yalnız dolaşan kadın gezginler de gördüm. Demek ki emniyetli. 

• Şöyle bir icra memuru tabelası gördüm, dedim ne kadar isabetli bir isim soyad olmuş.

 

• Güzel bir müzeleri var, gidilir. Yeri biraz sapa. Kuran da var Tevrat da. Roma da var Emevi de. Milattan öncesi de var sonrası da. 

• İbn-i Battuta'nın haziresi de buradaki medinanın daracık sokaklarında. Haritaların yönlendirmesiyle bile güç bulunuyor. Gittiğimde bir takım fundamental bireylerin toplantısına denk geldim.

• Daracık sokakları gezdim, satıcılarla okkalı pazarlıklar yaptım (deri ucuz). Pazarlık yapmazsanız kesin pahalıya alırsınız. 3te1ini önerin (genellikle alırsınız, alamazsanız yandaki dükkandan alırsınız). Böylece satıcı da beş katı falan kazanır. 
• Gece hayatı hayalkırıklığı. Hiç öyle güzel müzik yapılan mekanlar yok. Bir cazbara uğradım. Pek sefildi. Canlı müzik için önerilen bir iki yere gittim. Oralar da öyleydi. İyi müzik ben bulamadım. Marinada 555 diye bir kulüp var ama aşırı gürültülü ve tekno çalıyorlardı ben gittiğimde. Eskort kaynıyordu. Açmadı. 
• Şımşıkırdak fine dininglere de girdim, sersefil mahalle arası lokantalara da (motorda sorun olmadı). Mutad üzre bir gün kaybolmaya ayırdım. Gelişine yürüdüm (pek de iyi yapmışım). Cafe Hafa'yı böyle buldum. Karşıda İspanya varken nane çayı içmek iyi geldi.

• DFDS hatlarından feribotla İspanya Tarifa'ya 45 dakikada geçiliyor. Bir saat önce orada olursanız pasaport kontrolünde sorun yaşamazsınız. O kadar kısa sürede kıta, dil ve kültür değişimi bir garip geliyor. Tarifa'da sizi (genellikle olduğu gibi) hüzünlü bir İsa karşılıyor.

Şimdi genel izlenimler:

• Mutfak hayalkırıklığı. Tajin (Tagine) denilen üstü kubbeli bir güveç tencereleri var. Et, balık ve tavuklu hazırlanıyor. Bir grup baharat ve sebzeyle pişiriyorlar. Pek lezzetli değil. Kuskus, bildiğiniz kuskus değil. Kısırlık bulgura tajin ile aynı muameleyi yapıyorlar, üstüne de bir sos döküyorlar. Sonra şişiyor midede. Önermem.

• Nane çayı içiliyor. Bildiğiniz nane limon ama çok şekerli olanı. Bunu da önermem. Ancak santrfüj etkisine girip içmemeniz imkansız. Kahve kültürü gelişmiş, oldukça lezzetli kahveler içtim. Çay zayıf.
• Gittiğim diğer arap ülkelerinden daha az evsiz ve dilenci vardı. Ancak; (bu ancaktan sonraya dikkat!) son derece profesyonelleşmiş kimi turist avcıları var. Tesadüfen karşılaşmış gibi yapıp (görünüşleri son derece düzgün, yüzleri güven verici, yabancı dilleri çok akıcı) size takılıyorlar. "Aaa bak burası da var, şurası da aslında şöyle" diye faydalı bilgiler veriyorlar. 20 dakika sonra "borcunuz 100 dirhem" diyorlar. Kıdemli gezgin olarak hiç bu toplara girmedim. Yalnız kafelerde otururken ilginç şekilde samimi olduğum insanlar bana orada çok fazla tüketilen macun esrar satmaya kalkıştı. Almıyorum, kullanmıyorum dediğim halde ısrarcı halleri kötüydü. Ancak kesin tavır koyarsanız ısrar etmiyorlar. Hepsinin hilafsız dört çocuğu var (fotoğraflarını gösteriyorlar), hepsi işten iki ay önce kovulmuş, hepsinin elektrik faturaları ödenmediği için ışıksız evlerde yaşıyorlar. Bu hikayeyi çok dinledim. Tanıştığım kimi turistlerin bu topa çok geldiklerini duydum. O yüzden (özellikle grupla gitmemişseniz) kesin tavrınızı koyun.
• Ekonomik olarak memleketimle aynı düzeyde. Pahalı değil, ucuz da değil. 
• Her iki şehirde de medina güzel. Sokaklarda kaybolmak zevkli. Tanca'nın Grand Socco'sunda oturup geleni geçeni izlemek şükela.
• İnsanlar rahat, iletişim kolay, galiba mutlular da. 
• Hemen herkesler fransızca, Tanca'da da çoğunluk ispanyolca konuşuyor. 
• Marakeş'e gitmediğime yanarım. Oradan çöle geçip gece çölü yaşamak isterdim. Bir dahaki sefere artık ama bu da keçiboynuzu yemeye benzer (bir dirhem bal için bir çeki odun çiğnemek). Neyse bakalım artık!

"Dün" Agota Kristof'dan Kısa ama Etkili.

   Kısacık (72 s.) Ama nasıl sardı fakiri bilemezsiniz. Yazarımızın daha önceki üçlemesine benzer bir açılış var (aşırı travmatik bir çocukluk). Ortalara doğru da benzer ögeler var (ülke, kimlik değişimi). Ancak ortalarından itibaren durum değişiyor. 

   Tobias/Sander; Line'i bekler. Hayatına kadınlar girer çıkar ama hiçbiri kalıcı değildir. O Line'in peşindedir. Kim olduğunu dahi bilmiyordur (daha sonraları anlayacaktır). Öyle düz bekliyordur. İşe gitmeyi sevmez, hayatı sıkıcı gelir. Derken Line zuhur eder (o da nesi: Line aslında Caroline'dir). Aradan yirmi yıl geçmiş, köprünün altından çok sular akmış, Line evlenmiş ve çoluk çocuğa karışmıştır. Nedir: o da mutsuzdur. Aynı fabrikada çalıştıklarından kelli Sander (o zaman Sander olmuştur) işe gitmeyi 4gözle bekler olur, hayatı şımşıkırdak bir hale bürünür. Olaylar gelişir. 

   Yazarımız, sonucu romantik değil realist bir sona birkaç kelimelik bir satırda bağlamış ve yazılanları içselleştirebiliyorsanız, okuyanı bir çarpıyor böyle bir satırlık kuvvetli bir son. Ben pek sevdim. Öneririm.

"Aynalar" Eduardo Galeano'dan Evrensel Tarih.

 Romanına başlayamadım (yine) ama Bayan Galeano'nun sevgili oğlunun evrensel tarihini de aradan çıkardım. 400 sayfa ancak pek kısacık bölümlerle dolu olduğundan art arda basılsa ancak 250 sayfa falan çıkar. Buna mukabil başlamasıyla bitmesi bir oluyor. 

  Daha önceki yazıdaki her şey bu metin için de geçerli. Okudukça "oha bu da böyle olmuş olamaz" dediğiniz satırlar var. İnanamadığım bazı şeyler için internet araştırması yaptım (sadece wikipediadan değil, adamakıllı yazılmış makaleleri bile taradığım oldu), hepsi doğru. Ancak egemen kültür bunları görmezlikten gelip unutulmalarını sağlıyor. Bu perspektiften Galeano'nun sessizezilensömürülen çoğunluğun vicdanı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Yazarımızın dili sade, oyuncaklı ve düz. Gücünü sanattan değil gerçekten alıyor. 

   Okuyunuz, öneriniz.

"Ud Çalan Kadınlar", Biliyorum onları!

  Reha Bey, benden bir kuşak öncesi. İstanbullu. Kendimi İstanbullu sayıyorum. Orada doğdum, hayatımın önemli bir bölümü orada geçti. Başlıkta Michelinli sofraları ve İstanbul'u görünce doğrudan atladım. 

   270 sayfa, beş fasıl. Tüm bölümler fakiri içine çekti. Başlangıçta (Galata Köprüsü ve Camondo Merdivenleri) geçmiş gitmiş zamanlara güzelleme gibi başlayan satırlar, kitap ilerledikçe bir ekonomist ve hukukçu gözünden memleket meselelerine hem kronolojik hem de sosyolojik bir çözümlemeyi getirdi. Bu açıdan İslam Çupi'nin "Hey Gidi İstanbul"unun daha farklı bir yerinde durmaktadır. Güzelleme bölümlerinin kimi yerlerinde gözlerime toz kaçtı. Sıkıcı mı, zinhar! Aydınlatıcı mı, elbette! İki günde (hem de uzun fasılalı okumalarla) bitiverdi. İkinciye okur muyum, belki bir on sene sonra (o kadar zamanda neler neler değişir).

   Sadece İstanbulinleri (vardır ya böyle bir deyim (çoğunluk bir giysi olarak bilse de) Berliner, Parizyen gibi bir terim gibi kullanılırdı zamanında) değil memleketin ahvalini kısaca anlayabilme derdinde olan kâriyi de ilgilendirir (bu arada kâriyi sadece benim değil başkalarının da kullandığını okumak pek hoşuma gitti). 

"Hızlı ve Yavaş Düşünme" Uzun Okumayı Hakeder.

   Önce biraz ahkam keseyim. 

   Bu kitabı istatistik uzmanı akademisyen bir arkadaşıma (bu bahtsız kişinin profesörlüğünün önünü haksızca kestiler) ve mantık uzmanı (konuda doktorası var) bir arkadaşıma önerdim. Her ikisinden de aynı cevabı aldım: "kitabı biliyoruz ve ara ara okuyoruz". Demek kimi "çevrelerde" popüler.

   Üç ay önce bir hızla başladım, yarısından sonrasını "ara ara" okumam gerekti. Hazmı zor. Lâkin bir o kadar da zevkli. 

   Yazarımız Prof.Kahneman psikolog ama iktisat nobeli var. Hayatı, roman konusu olur (nazilerden tavuk kümesine saklanarak kurtulmuş). Kitabımız rasyonel yargı ve karar verme sürecini sorguluyor. Cüzi irademiz nasıl çalışıyor. Nasıl karar veriyoruz, bunu yaparken zihnimizde neler oluyor? Daniel Beyin bu konuda gayet akla yatan bir teorisi var. Dile kolay 30 yıldır çalışmış üzerinde. Dünya kadar istatistiki deney ve makale yapmış. Ulaştığı sonuçları eğer hayatınıza uyarlarsanız daha rasyonel kararlar alıp (hatta kitapta ekon olarak nitelenen sınıfa bile geçebilirsiniz) daha iyi sonuçlarla karşılaşabilirsiniz. 

   Fakir 4 Temmuz 2023'te rasyonellik sıkıcı geldiği için birinci sistemin güdümüne geçti (işte bunlar hep kitabı okumanın getirdiği snopluklar). Şimdiye kadar fena da değil yaşadıklarım. Neymiş: hep rasyonel kararlar alınca kimi zaman kırılmalar yaşanabiliyormuş. 

   Altını üstünü çizdiğim, çok düşündüğüm, sorular sorduğum, kendime uyarladığım sayfalar oldu. Bunun yanında acaip bilgiler de öğrendim (misal: bir sınav; sonucu 0.30 oranında öngörüyorsa çok başarılıdır. (Ne garip değil mi?)). Başka bir öneri: uzmanların görüşlerine güvenmeyin (çok net bu konuda). Acaip değil mi? Okumakta fayda var. Hatta bittikten sonra da gözönünde bir rafta saklanıp ara ara okunmalı.

"The Substance" İzlemesi ve Hazmı Zor Film.

 

   Bir aerobik programının yıldızı olan Elisabeth Sparkle, ilerleyen yaşı yüzünden 50. doğum gününde kovulunca yıkılır (beğenilme hastalığından muzdariptir ama bilmiyordur). Gizemli bir laboratuvar ona, damarlarına zerk edildiğinde “kendisinin daha iyi bir versiyonunu” ortaya çıkaracak mucizevi bir maddeyi kullanması önerisiyle yaklaşır. Bu serum, “daha genç, daha güzel, daha mükemmel” bir karşıt beden oluşturmaktadır. Serum, iki beden arasında simbiyotik bir ilişki kurar: her yedi günde bir iki bedenin yer değiştirmesi, yani aktifleşmeleri gerekir. Aksi halde inaktif versiyon bilinçsiz kalır. Olaylar gelişir.

   Şimdi böyle özetlenirse "Karamazov Kardeşler"i "olay Rusya'da geçmektedir" diye özetlemiş olurum.

   Benim kısıtlı sinema bilgimle gönderme&alıntı yaptığını düşündüğüm filmleri yazayım öncelikle. 

The Shining - koridor&kanla kaplı koridor 

Carrie - son sahne / The Fly - body horror 

The Dentist - son sahneler 

2001 Space Odyssey - müzik kullanımı. 

Daha muhakkak ki fazlası vardır. Misal: son derece iticiseksist TV Patronunun adının Harvey olması (Weinstein olmalı soyadı).

   Kuşlar uçuyor, yerçekimi çalışıyor, bir yerler kuruyor, bir şeyler sarkıyor, kırışıyor ve bunlara engel olmak (her ne kadar ahir zamanlarda, tıp bu konu hakkında çok şey sağlasa da) son tahlilde imkansız. Yaş alındıkça gelen değişim kaçınılmaz. Günümüzde dayatılan güzellik ve gençlik standartlarıysa (velev ki genelgeçer kanılara istemeden de olsa maruz kaldıysanız) pek çok kişi için zorlayıcı. İnsanlar da bunun için çeşitli risklere giriyor (mamoplasti, göz kapağı kaldırma, burunçenedahabilmemnerelerin törpülenmesi vs.). Filmimiz yalnızca buna değil insanevladının alter egosuna (bir ben vardır benden içeri!) ilişkin ciddi çözümlemeler içeriyor (gençler bilebilse, yaşlılar yapabilse). 

   Bir holivut filmi olmasına karşın aslında antiholivutun dibine vurur.  Hem sosyolojiye hem psikolojiye katkısı vardır. Zenaat pek şükela, sanat da bunun altında kalmamaktadır. Dün gece malum ortamlardan emip izledim (sinemalara gelmesine çok var, hiç bekleyemem o kadar). Uykum kaçtı yemin ederim. Hassas mideler, kan kaldırmayanlar hiç yaklaşmasın. Demimuuru cesur oyunculuğu için alkışlamak gerektir (baldır bacak değil, yılların getirdiklerini saklamamasından bu alkış (ilkini herkeşler yapıyor)). Filmin başlangıcıyla bitişi arasında asıl kahramanın böylesine değiştiği bir film (ki buna The Fly da dahildir) görmedim, herhalde başka da göremem. 

   Tek eleştirim: süresinin (2s20d) biraz daha kısa olması üzerine olabilir. Kimi sahneler (herhalde vuruculuğunu arttırmak adına) oldukça uzun ve izleyici için zorlayıcı (o dizin harekete geçmesi çok gerdi fakiri). Cesur sinefiller kaçırmayacaktır.

 

PS: bu yazının ardalanı niye beyaz oldu çözemedim!

Eduardo Galeano'dan 2si Bir Yerde "Kadınlar" ve "Ve Günler Yürümeye Başladı"

 

   İran seyahatimde ultra hafif yolculuk ettiğimden e-kitap tercih ettim ve kitapkurdu bir dostumun önerisiyle Galeano'nun bu iki kitabını eşzamanlı okudum. 

   Günler Yürümeye Başladı, ilginç bir kitap. Maarif Takvimi misali her güne bir gerçek yazılmış. Yazılanlar kah günle ilgili, kah değil. Kadınlar da buna keza hap gibi, en fazla iki sayfalık bilgilerle ve serbest bilinç akışı tekniği ile yazılmışa benzeyen fazla da kesafetli olmayan bir kitap. Her ikisinin de yarısını geçince fark ettim ki: yazılanların neredeyse yüzde 20si birbirinin aynı. 

   Bay Galeano'nun diğer yazarlardan farklı bir tarafı var. Maruz kaldığımız gerçekliğin daha derinine vakıf. Biz düznormalalelade insanların bilinci, algısı, paradigması birtakım güçler tarafından oluşturuluyor (şimdi kafasında aluminyum folyoyla dolaşan komplo teorisyenlerine bağlamak üzereyim, tutunuz beni!). Nedir: gerek yakın gerekse uzak geçmişte olan biten bazı şeyler; hiç dillendirilmediğinden unutuyoruz yahut hiç bilmiyoruz. Neyse ki topyekün silinemiyor kimileri (internetin kimi faydalı yönleri). Galeano bu bilinmeyen, bastırılmaya çalışılan şeyleri hatırlıyor ve hatırlatıyor. Okuduğum bazı sayfalar "oha bu kadarı da olamaz" dedirtti ve internetten araştırdım. Hepsi doğru!

   Kendi adıma "Kadınlar"ı okurken erkek olmaktan, "Günler"i okurken insan olmaktan ar duyduğum zamanlar oldu. İnsanlar korkunç. Yayılmacı ve kapitalist güçler en korkuncu. 

   Yazarımızın özellikle roman tarzı eserleri de alınıp okunulacak. Bu düşünceye sahip birinin kurgusunu okumayı nasıl da merak ediyorum bilemezsiniz.