Yirmi yıl kadar önce okuyup biraz zor bitirmiştim. Bu kez de Endülüs diyarlarında başlayıp taa bugüne kadar uzadı (bir aydan fazla). Uzunluğu değil (419 Sayfa) son bölümün ruh hali olabilir en büyük nedeni.
Dört bölüm, her birinin adları romandaki başlıca karakterler ancak eksende Mümtaz ve Nuran'ın aşkları vardır (gariptir gerçek hayatta adları taşıyan benden fazla yaş almış birbirlerini seven bir çift arkadaşım var). Tanpınar bir kelime ustası. Sizi nasıl hissettirmek isterse oraya götürüyor. Bu minvalde şöyle bir ipucu verebilirim. Birinci bölüm sıkıcı, ikinci bölüm neşeli, üçüncüsü hüzünlü ve dördüncüsü de çok sıkıcıdır. Haliyle sonlara gelindiğinde ister istemez sayfalardaki hüzün ve sıkıntı (meğer ki okuduklarınızdan çok etkilenmiyor ve içselleştirmiyorsanız) okuru biraz daraltabilir.
Buna karşın okunmaz mı? Okunur. Birincisi; üstad mekan ve duygu durumlarını olabilecek en iyi şekilde yansıtıyor. O yüzden ikinci bölümde boğazı okuyoruz bol bol ve bırakın gözünüzde canlanmasını burnunuzda bir iyot ve erguvan kokusu bile alabiliyorsunuz (meğer ki hiç boğazı taam ettiyseniz (fakir uzun yıllar kıyısında yaşadığı için belki de bu çağrışımlar)). Diğer bölümlerde ise genellikle sur içi var. Ama 1940'lı yılların kötü şehirciliğini o kadar iyi betimlemiş ki Tanpınar, okuyanın içi daralıyor.
İkincisi; kelimelerin insan ruhunu nasıl şekillendirebileceğini nesnel olarak tecrübe etmek, ilginç bir tecrübe oluyor. Son bölümdeyken ara ara ikinci bölüme atladığımda somut olarak gördüm bunu.
Yazmasam olmaz. Üstad; bir bölümde uzun sayfalar boyunca Ferahfeza Mevlevi ayininin icrasını öyle bir yazmış ki, birinci sayfadan sonra buldum ve Kâni Karaca'nın (bildiğim en iyi tasavvuf müziği icracısı) icrasıyla dinleyekoyuldum. Heyhat! Satırlardaki duyguya ulaşamadım. Mevcut birikimim (fena da sayılmaz, bir ayinin icrası ezberimdedir misal) demek ki yeterli olmadı.
Velhasıl öneririm.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder